Nederlands aandeel in Cambodja: UNAMIC en UNTAC

De ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken deelden de Kamer op 31 januari 1992 mee dat ze akkoord gingen met de deelname van 27 militairen aan de United Nations Advance Mission in Cambodia (UNAMIC). Deze missie moest het mijnenprobleem aanpakken.

Missie over in UNTAC

UNAMIC kwam echter zo langzaam van de grond dat de meeste militairen pas begin april 1992 uit Nederland konden vertrekken. Toen was de missie al in UNTAC opgegaan. Na een kort introductieprogramma werd een opleidingsteam van de marine in Siem Reap geplaatst en dat van de EOD bij Battambang. 2 supervisieteams vertrokken naar het gebied tussen Sisophon en Siem Reap.

De ministerraad ging op 12 maart 1992 akkoord met deelname aan UNTAC van:

• een versterkt bataljon van het Korps Mariniers (ongeveer 800 personen)

• 3 transportvliegtuigen van het type F-27 Troopship

• 3 Alouette III-helikopters met ongeveer 70 man ondersteunend personee

• een Movement Control Unit (MCU: 49 personen)

• enkele staffunctionarissen

Functies Nederlandse kolonels

De kolonels Willem Huijssoon (landmacht) en Klaas Roos (marechaussee) werden op belangrijke staffuncties geplaatst. Huijssoon was van 5 april 1992 tot 14 november 1993 verantwoordelijk voor de planning binnen de UNTAC-staf. Kolonel Roos vertrok op 14 april 1992 naar Cambodja om (in de rang van brigadegeneraal) de leiding over het burgerlijke politieapparaat van UNTAC op zich te nemen.

Mariniers tegengewerkt door Rode Khmer

Het mariniersbataljon kon door tegenwerking van de Rode Khmer slechts 2 van de 4 compagnieën in de toegewezen sector 1 ontplooien. Deze lag in het uiterste westen van Cambodja tegen de Thais-Cambodjaanse grens. De Rode Khmer vond een te sterke aanwezigheid van UNTAC gevaarlijk voor de winstgevende houtkap en het winnen van edelstenen in het door haar beheerste gebied.

Locaties

De ene compagnie nestelde zich in Phum Nimit, een verzamelgebied (kantonneringslocatie) voor regeringstroepen in het noorden van de sector. In Phum Nimit werd ook het veldhospitaal geplaatst. De andere compagnie richtte in Sok San een kantonneringslocatie voor eenheden van de Witte Khmer in, in het zuiden van de sector. De 2 andere compagnieën vestigden zich in Sisophon en Phum Bavel. In Sisophon bevond zich ook de bataljonsstaf, verzorgingseenheden en het helikopterdetachement. De 3 F-27-vliegtuigen werden op de Thaise marinebasis U-Tapao gestationeerd en keerden in november 1992 terug naar Nederland.

Mandaat

Het veelomvattende mandaat van deze ‘tweede generatie’ vredesmissie ging in op 15 maart 1992 en duurde 18 maanden. De uitvoering van het vredesakkoord in Cambodja verliep in fases. De eerste fase begon direct na de ondertekening van de Parijse akkoorden. Toezien op het staakt-het-vuren en het mijnenvrij maken van vitale gebieden waren de belangrijkste taken.

Verzamelen, ontwapenen en naar huis

De tweede fase begon op 13 juni 1992 en was gericht op het verzamelen (kantonneren), ontwapenen en het naar huis sturen van de militairen van de 4 Cambodjaanse partijen. De Witte Khmer stelde zich hierover meewerkend op. De regeringstroepen waren aanvankelijk bereid zich te laten kantonneren. Maar toen de Rode Khmer in dit gebied niet wilde meewerken, toonden ook zij zich terughoudender.

Verkiezingen

De derde fase begon in oktober 1992: de organisatie van de verkiezingen in mei 1993. UNTAC veranderde in december 1992 met het oog op de aankomende verkiezingen de sectorgrenzen. Die vielen vanaf toen samen met de provinciegrenzen. Daardoor omvatte de nieuwe Nederlandse sector nu de provincie Bantey Meanchey. De nieuwe lichting mariniers namen de kampen in Sok San, Sisopohon en Phum Nimit over van de voorgangers. Ze bouwden zelf onderkomens in Phum Prasat en Phum Thma Pok.

Spanningen

De registratie van kiezers ging op 5 oktober 1992 van start. Dit zorgde voor oplopende spanningen in de door de Rode Khmer overheerste gebieden. De aftrap van de verkiezingscampagne was in april 1993. De mariniers beveiligden de stembureaus, beschermden personeel van UNTAC en de internationale verkiezingswaarnemers en leverden het benodigde transport. De verkiezingen gehouden van 23 tot 28 mei verliepen opvallend rustig.

Opheffing UNTAC

De uitzending van het derde mariniersbataljon stond vooral in het teken van de opheffing van UNTAC. Het Nederlandse bataljon nam in augustus de aangrenzende sector 2 van het afreizende bataljon uit Bangladesh over. Het bataljon begeleidde vanaf 2 september de terugtrekking van het Pakistaanse bataljon uit de oude sector 3. De mariniers beëindigden op 5 oktober hun operationele taken.